Chỉ nên ‘xử’ cán bộ tòa vi phạm trong tố tụng

Chỉ điều chỉnh sai phạm trong tố tụng

Theo tôi, việc ban hành quy chế không nên chỉ dừng lại ở việc xử lý trách nhiệm mà phải bảo đảm cho chánh án, phó chánh án, thẩm phán, thẩm tra viên, thư ký tòa có một môi trường để họ thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.

Khác với các cơ quan khác, tòa là cơ quan tư pháp, là trung tâm thực hiện quyền tư pháp mà công tác xét xử là trọng tâm. Chánh án, phó chánh án, thẩm phán, thẩm tra viên, thư ký tòa không chỉ là người tiến hành tố tụng mà còn là công chức nên phải bị điều chỉnh bởi pháp luật về công chức. Ngoài các quy định của Hiến pháp, Luật Tổ chức TAND, chánh án, phó chánh án, thẩm phán, thẩm tra viên, thư ký tòa còn được các bộ luật, luật tố tụng điều chỉnh khi họ là người tiến hành tố tụng.

Chủ trương ban hành một bản quy chế về toàn bộ hoạt động của cán bộ tòa án các cấp là điều khó thực hiện vì mỗi tòa, mỗi đơn vị có chức năng, nhiệm vụ khác nhau; mỗi chức danh tư pháp trong một tòa cũng khác nhau. Do đó, TAND Tối cao chỉ nên ban hành một quy chế về việc xử lý trách nhiệm, kỷ luật đối với chánh án, phó chánh án, thẩm phán, thẩm tra viên, thư ký tòa nếu có sai phạm trong hoạt động tố tụng.

Quy chế cần “khoanh lại” phạm vi điều chỉnh những người trên có sai phạm trong khi tiến hành tố tụng. Đây là điều cần thiết nhằm siết chặtkỷ cương, kỷ luật của người tiến hành tố tụng trong khi thực hiện nhiệm vụ.

Còn các vấn đề khác, quy chế không nên quy định mà để pháp luật hoặc quy chế của từng đơn vị tòa điều chỉnh. Chẳng hạn trước đây, ở TAND Tối cao duy nhất chỉ có Tòa Hình sự có bản quy chế đầy đủ, điều chỉnh toàn bộ hoạt động của cán bộ, nhân viên từ chánh Tòa Hình sự trở xuống. Bản quy chế này quy định nhiệm vụ của từng chức danh trong đơn vị, thẩm quyền giải quyết, mối quan hệ giữa cấp trên với cấp dưới, giữa bộ phận này với bộ phận khác, thang bậc tính điểm cho từng công việc, chế độ khen thưởng, kỷ luật...

Kết án oan, xử lý ra sao?

Về nội dung, quy chế của TAND Tối cao nên có những điều khoản cấm mà nếu chánh án, phó chánh án, thẩm phán, thẩm tra viên, thư ký tòa làm là vi phạm. Ngoài ra, có thể quy định thêm những điều không được làm như “khi tiếp xúc với người tham gia tố tụng và người thân của họ không được có thái độ hách dịch, cửa quyền, quan liêu hoặc gây khó khăn, phiền hà; “việc tiếp người tham gia tố tụng hoặc người nhà của người tham gia tố tụng phải đúng quy định của pháp luật”...

Các vi phạm của chánh án, phó chánh án, thẩm phán, thẩm tra viên, thư ký tòa chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì tùy theo mức độ mà có hình thức kỷ luật từ khiển trách đến buộc thôi việc theo Luật Cán bộ, công chức. Ví dụ: Sửa chữa, bổ sung bản án không đúng quy định. Thiếu trách nhiệm dẫn đến hư hỏng, mất, thất lạc hồ sơ, tài liệu, vật chứng, chứng cứ của vụ án. Cố ý không thực hiện quy định về cấp, giao, gửi hoặc thông báo các quyết định, văn bản tố tụng. Nhận quà hoặc lợi ích khác (kể cả lợi ích phi vật chất). Thiếu trách nhiệm để mất tài liệu, hồ sơ vụ án; ghi các biên bản không đúng với lời khai hoặc thực tế khách quan…

Đặc biệt, quy chế không nên quy định những vấn đề không liên quan đến hoạt động tố tụng. Ví dụ: Môi giới, đưa, nhận tiền, tài sản, lợi ích vật chất khác trong tuyển dụng, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, điều động, luân chuyển, bố trí công tác, nâng ngạch trái quy định; tổ chức, tham gia đánh bạc, gá bạc hoặc các tệ nạn xã hội khác; nghiện ma túy; bị kết án...

Ngoài ra, quy chế cần quy định thẩm phán chủ tọa phiên tòa hoặc thẩm phán tham gia xét xử (không phải là chủ tọa phiên tòa) kết án oan người vô tội hoặc bị hủy, sửa án do lỗi cố ý hoặc vô ý thì trách nhiệm như thế nào. Nếu vì lý do khách quan mà không do lỗi của thẩm phán thì xử lý sao. Đây là vấn đề hiện nay xã hội đang rất quan tâm và cũng là trách nhiệm của thẩm phán trong hoạt động tố tụng.